این چشمه كه به چشمه سو یا سوز یا چشمه شفاء مشهور است تنها دریاچه دائمی موجود در محدوده گلمكان به شمار میرود كه در حدود ۱۵ كیلومتری شهرستان چناران و ۶۰ كیلومتری غرب مشهد قراردارد . مساحت این دریاچه ۱۵ هكتار می باشد و در پای ارتفاعات و دامنه اصلی كوههای مهم و بهم پیوسته بینالود و در یك فرورفتگی نسبتا عمیق به وجود آمده است .
چشمه سبز. [چ َ / چ ِ م َ / م ِ س َ ] (اِخ ) نام چشمه ای است در خراسان از ولایت طوس . (برهان ) (آنندراج ). مؤلف نزهة القلوب نویسد: «بحیره ای است بولایت خراسان بحدود طوس ، دورش یك فرسنگ بود. از او دو جوی بزرگست كه به نیشابور و طوس میرود، هریك زیادت از بیست آسیا گردان بود. و هیچ ملاحی آن بحیره را نمیتواند برید و بقعرش نمیتواندرسید و حكایت اسپ كه از آنجا برآمد و یزدگرد بزه كاررا بكشت مشهور است ».
و نیز در باب هفدهم در ضمن یادآوری ارباع خراسان نوشته است : «بر جانب شمال بر قله ٔ كوه بمسافت پنج فرسنگ بر گریوه برآید كه چشمه ای است كه چشمه سبز میگویند و آبی شیرین و سبز بیرون می آید و امیرچوپان بر لب آن چشمه كوشكی ساخته است بر بام كوشك برآیند میانه ٔ چشمه مینمایدو در شب جمعه آواز هایل از میانه ٔ چشمه ظاهر میشود،از آبادانی تا این چشمه پنج فرسنگ است و پارسایان در شب بر كنار چشمه احیاء داشته اند. شترآبی و گاو آبی و مردم آبی بیرون آمدن و چریدن دیده اند(!) و آب این چشمه در میان صحرا می آید و بر آن عمارت و زراعت بسیار است . (نزهة القلوب ص ۱۴۹.
مؤلف مرآت البلدان نویسد: دریاچه ای است در بلوك گلمكان خراسان در سمت شمال شرقی نیشابور كه هزار قدم دوره ٔ آن است و آب چند چشمه ٔ كوچك از اطراف در او جمع شده و درخود دریاچه هم چشمه ها هست و زیاده از چهار سنگ آب از این دریاچه بسمت گلمكان جاریست . فضائی كه چشمه سبزدر آن واقع شده محوطه ای است كه تقریباً پنجهزار قدم دور آن میباشد. آب چشمه سبز از كوه پربرفی كه مشرف به نیشابور است جاری میباشد. در دریاچه ٔ چشمه سبز ماهیهای بزرگ سیاه و مرغابیهای زیاد دیده میشود و اطرافش چمن و نی زار است . مسافت دریاچه تا نیشابور هفت فرسنگ است و از وقایع غریبه ای كه مورخین نسبت بچشمه سبز میدهند این است كه گویند اهل نجوم در زایجه ٔ طالع یزدجرد اثیم كه عجم یزدجرد بزه كار یعنی گنهكار گویند چنین دیده و نوشته بودند كه وفات او در خراسان و در كنار چشمه سبز است . یزدجرد چون این گفته را شنیده بود بر خود مخمر كرده و قرار داده كه هرگز بخراسان نرود. از قضا وقتی كه او را رعافی عارض شد و اطباء معالجه را منحصر برفتن در آب چشمه سبز دانستند، بالضروره بدانجا شتافت و در آب چشمه سبز رفته صحت یافت . انكاری از منجمان در دل او پدیدار شده و با خود اندیشید كه جائی كه اسباب استقامت و صحت و عافیت من بوده منجمین محل مضرت من فرض كرده بوده اند. در آنحال اسبی ازآن چشمه بیرون آمد و ملازمان یزدجرد خواستند آن اسب را زین كنند هیچكس از عهده برنیامد تا یزدجرد خود به اینكار پرداخت و در حین انداختن قشقون اسب لگدی بیزدجرد زد و او را هلاك كرد و بچشمه فرورفت . نگارنده گوید در كشته شدن یزدجرد بلگد اسب مورخین اتفاق دارند ولی محل مقتول شدن او را بعضی در جرجان نوشته و برخی دم سراپرده ولی صاحب تاریخ نگارستان و گزیده و نزهةالقلوب در كنار چشمه سبز مینگارند». (از مرآت البلدان ج ۴ ص (۲۳۴ منجمان گفتندش ترا زمان بچشمه سبز آید بطوس خورآسان . (مجمل التواریخ و القصص ص( ۶۸ طبیبان گفتند بخراسان باید رفت و به آب چشمه سبز غسل كردن تاصحت یابد. (تاریخ گزیده ج۱ص۱۱۱.)
